Son zamanlarda hem ülkemizde hem de dünyada terör saldırılarıyla karşı karşıyayız. Peki bu saldırıları gerçekleştiren insanların belirgin kişilik özellikleri neler? Bir terörist profili çizmek mümkünmü? Uzman Klinik Psikolog Mehmet Başkak, bu sorulara yanıt verdi.
Gazete Linki:http://hayat.sozcu.com.tr/bir-teroristi-nasil-tanirsiniz-82501/
NORMAL İNSANLAR GİBİ
Başkak, soruşturma sonunda Paris katliamcılarının bazılarının daha önce insan öldürme konusunda deneyimli kişiler olabileceğini bazılarının ise hiçbir sabıkası olmayan sokaktaki sıradan insanlardan olduğunun ortaya çıkacağını söylüyor.
Bilim dünyasının yarım asırdan bu yana ortak bir terörist tanımı üzerinde çalıştığını ancak şu ana kadar başarılı olamadığını belirten Uzman Klinik Psikolog Mehmet Başkak, “Teröristlerin kişilik özellikleri normal insanlardan farklı değildir” diyor.
Terörist kimliklerinin çok çeşitli ve karmaşık olduğunu, tüm teröristlerle ilgili basit, evrensel ve genel psikolojik özellikleri belirlemeye yönelik çalışmaların boş bir çaba olduğunu savunan Psikolog Başkak, terörizm tarihi üzerine yapılan araştırmalar hakkında şu bilgileri verdi:
“11 Eylül saldırılarından sonra, terör faaliyetlerinde bulunanlar ve bulunmayanlar arasında görülebilir şekilde sistematik farklar olup olmadığını ortaya çıkarmaya çalışan araştırmaların sonuçlarına göre, aktif bir terörist ile terörist olmayan kişi arasında psikolojik yönden gözle görülür bir fark yoktur. Psikolojik açıdan, bir teröriste özel, onu tanımlayan nitelikler de yoktur.
Birkaç istisna hariç tabi. Çoğu araştırmacı gizli kalmış bazı kişilik özelliklerinin kişinin şiddete başvurma eğilimine katkıda bulunabileceği konusunda hem fikir olsa da terörist davranışını açıklayan ortak bir dizi ruhsal özelliklerden bahsetmek mümkün değil. Buna rağmen, birçok bilim insanı terörist kimliği üzerine genel bir tanım yapılabilme ihtimalinden hala umutlu.
FBI’IN TERÖRİST PROFİLİ
FBI’ın da bu konuda çalışmaları var. Bu çalışmaları FBI’ın Davranış Bilimi Ünitesi sürdürüyor. Kriminal soruşturmalar için yapılan profil çıkarma çalışmasında, bir suç işlendikten sonra, onu işleyenle ilgili fiziksel ve davranışsal kanıtlar aranır ve bu bilgilerden yola çıkarak, suçu işleyen kişinin muhtemel özellikleriyle ilgili çıkarımlar yapılır. Terörle mücadele için yapılan istihbarat toplama çalışmalarında ise, asıl amaç terörist, bir saldırı gerçekleştirmeden onun kimliğinin tespit edilmesi ve saldırının önlenmesidir.
Bazı araştırmacılar da FBI gibi yaparak, önceden terör eylemlerine katılmış kişilerin kişilik özelliklerini inceleyerek bazı çıkarımlarda bulunuyor. Eğer incelenen terörist sayısı yeteri kadar fazlaysa, bir teröristi yasalara uygun hareket eden milyonlarca insanın içinde tespite yarayacak ortak demografik/psikolojik bazı özellikleri çıkarmak mümkün olabilir.
‘TERÖRİSTLER ORTA VE ÜST SINIFTAN’
Bilim dünyasında, terörist kimliğiyle ilgili ortak özellikler çıkarmaya yönelik çalışmalardan en iyi bilineni, en kapsamlısı ve bilimsel makalelerde en çok adı geçeni 1977 yılında Russell ve Miller tarafından yapılmış olandır. Bu araştırma, 1966-1976 yılları arasında Filistin, Japonya, Almanya, İtalya, Türkiye, İrlanda, İspanya, İran, Arjantin, Brezilya ve Uruguay’daki aktif 18 farklı terör örgütünden 350 terör örgütü mensubu ve liderleriyle ilgili yayımlanmış bilgilerin hepsi değerlendirilerek yapılmıştır. Bu araştırmanın sonucu ulaşılan terörist prototipi genç (22-25 yaşları civarında), bekar, orta-üst sınıf bir aileden, şehirli, belli bir süre üniversite eğitimi almış ve muhtemel olarak da radikal bir ideolojiye bağlı birine işaret etmektedir.”
RUSSELL VE MILLER’İN TERÖRİST PROFİLİ
Yaş: Genelde 22-25 arası
Cinsiyet: Terör faaliyetlerinin %80’i erkekler tarafından yönetiliyor ve yönlendiriliyor
Medeni hal: Çoğu bekar
Şehirli/kırsal: Şehirlerdeki teröristlerin birçoğu ya oranın yerlileri ya da uzun zamandır büyük şehirlerde yaşıyorlar
Sosyo-ekonomik durum: Örgüt liderleri ve mensupları çoğunlukla orta ya da üst sınıftan
Eğitim: Üçte ikisi en azından belli bir süre üniversite eğitimi almış
Terör örgütüne katılım yeri: Genelde büyük üniversiteler
Politik ideoloji: O zamandaki terör örgütlerinde hakim üç akım, anarşizm, Marksizm-Leninizm ve milliyetçilik.
Kaynak: Russell, C. A. and Miller, B. H. (1983). Profile of a terrorist. In Freedman.
TERÖRİST KİMLİĞİ DİYE BİRŞEY OLMAZ
Psikolog Başkak, araştırmacılar terörist profili çıkarmanın teröre karşı etkin bir savunma sağlayabileceği iddiasıyla hareket ederken, terör örgütlerinin de bu profillere hiç uymayan kişilerle çalıştığına dikkati çekiyor.
Psikolog Başkak, sözlerini şöyle sürdürdü:
“El-Kaide uzmanı Dr. Rohan Gunaratna’nın verdiği bilgiye göre, örgüt 74 farklı ülkeden ve en az 40 farklı milletten insanı saflarına katıyor. Tehdit olarak görülen profildeki bir kişiye karşı önlem alanlar muhtemelen bilinen fakat göze yabancı görünmeyen birileri tarafından saldırıya uğrayacaklardır. El Kaide gibi çok farklı milletlerden taraftar toplayan IŞİD (DAEŞ) de Paris saldırılarında hiç şüphe çekmeyecek özellikteki kişileri kullanmış olabilir.”
Terörist kimliği diye bir şeyin olmadığını, bundan sonra yapılacak araştırmaların da sonuçsuz kalacağını kaydeden Psikolog Başkak, herhangi bir ideolojiye ya da inanca bağlanmış kesin inançlı fanatiklerden seçilen teröristlerin; seri katiller gibi hastalıklı ve saplantılı psikolojik bozukluklara sahip olmayabileceklerine işaret ediyor.
Bu sebeple ortak bir terörist profili araştırmalarının sonuçsuz kalacağını ifade eden Başkak, bunların yerine, insanları terörist yapan nedenlerin ortadan kaldırılması gerektiğini, güvenlik için tek çözümün bu olduğunu vurguluyor.
